Prawdopodobnie ponad połowa osób czytających ten artykuł ma teraz wrażenie, że niecałe 100 lat temu mogliby z obecnym poziomem wytrenowania zdobyć medal mistrzostw Polski co najmniej koloru srebrnego. No cóż, biegi długie nie były na najwyższym poziomie wtedy w naszym kraju. Dla porównania przyjrzyjmy się podium Maratonu Bostońskiego z 1924 roku, który odbywał się wtedy już po raz 28:

1. Clarence DeMar 2:29:40
2. Chuck Mellor 2:35:04
3. Frank Wendling 2:37:40

Widać, że różnica jest mniej więcej taka jak obecnie w Polsce pomiędzy amatorami biegnącymi swój debiut, a czołówką amatorów w naszym kraju, która ma za sobą kilka lat mądrego treningu. Warto dodać, że nawet w pierwszym maratonie w Bostonie, w 1897 roku, zwycięzca, John J. McDermott, miał czas 2:55:10 i był to najsłabszy czas pierwszego zawodnika na mecie w całej historii biegu.

W 1924 roku odbywały się również już 5 Mistrzostwa Polski Seniorów w Lekkoatletyce. W klasyfikacji medalowej widać, że im krótkie dystanse miały dość przyzwoite wyniki, które raczej nie byłyby możliwe do osiągnięcia dla obecnych amatorów debiutantów:

Aby pobiec 2:04 na 800 m trzeba już się napracować na treningach, podobnie 16:43 na 5000 m. Są to czasy dostępne raczej dla szerokiej czołówki biegających obecnie amatorów. Ale czas 39:01 na 10000 m jest często osiągany przez nich na treningach przy biegu w drugim zakresie intensywności. Widać zatem, że im dłuższy dystans, tym wyniki słabsze, a wyniki maratonu wyglądają już jak wyniki sportowców bez przygotowania pod taki dystans.

W 1937 Stanisław Przybyłko ustanowił bardzo dobry rekord Polski zwyciężając z czasem 2:37:02:

1. Stanisław Przybyłko 2:37:02
2. Jan Marynowski 2:45:04
3. Stanisław Głuszcz 2:52:41

Ostatnie przed wybuchem II Wojny Światowej MP odbyły się w 1938 roku, w Poznaniu, a medalistami byli:

1. Jan Marynowski 2:50:29
2. Bronisław Kosicki 3:12:01
3. Stanisław Głuszcz 3:16:46

Wojna przerwała serię mistrzostw, które zaczęły się odradzać dopiero w 1945 roku, a miejscem pierwszych powojennych zmagań sportowych była Łódź. Nie rozegrano jednak wtedy biegu maratońskiego, a najdłuższym dystansem było 5000 m, na którym zwyciężył Onufry półtorak z czasem 16:01.

W 1946 roku, w Łodzi rozegrano Mistrzostwa Polski w maratonie, w których zwyciężył znowu Stanisław Przybyłko, choć wyniki były dużo słabsze niż w 1937 roku:

1. Stanisław Przybyłko 3:11:34
2. Zygmunt Ruszlewski 3:16:45
3. Szczepan Soduła 3:17:46

W 1947 roku, Stanisław Głuszcz, po serii brązowych medali w latach 1936-1938, w 11 lat od zdobycia pierwszego medalu zdobywa swoje pierwsze złoto zwyciężając w MP w Olsztynie:

1. Stanisław Głuszcz 2:52:27
2. Tadeusz Nowak 3:09:48
3. Antoni Więcek 3:11:46

W 1949 roku ostatni raz złoty medalista Mistrzostw Polski w maratonie ma czas powyżej 3 godzin (Gdańsk):

1. Stanisław Głuszcz 3:14:45
2. Antoni Piotrowski 3:19:37
3. Edwin Kozera 3:19:55

Kariera sportowa Stanisława Głuszcza robi wrażenie. Startował i zdobywał medale zarówno przed II Wojną Światową (3 razy brąz), jak i po wojnie (2 razy złoto i raz srebro). Oprócz tego zdobywał medale w chodzie sportowym na 50 km. W wieku 46 lat podczas MP w maratonie w roku 1952 zajął 5 miejsce.

W 1955 (Łódź) roku warto zwrócić uwagę na brązowego medalistę:

1. Benedykt Gugała 2:36:41
2. Stefan Wojtysko 2:36:59
3. Julian Witkowski 2:39:38

Julian Witkowski pozostaje jak dotąd jedynym zawodnikiem, który miał w swoim dorobku 7 medali mistrzostw Polski: 2 srebrne (1957, 1960) i 5 brązowych (1955, 1958, 1969, 1961, 1962). Nie miał niestety pełni szczęścia w biegach, choć dwukrotnie łamał barierę 2:40:00 co w tamtych latach często dawało złoty medal.

Bariera 2:30:00 została pokonana w roku 1966 przez Zdzisława Bogusza w Poznaniu w 1966 roku:

1. Zdzisław Bogusz 2:23:55, rekord Polski
2. Jan Morawiec 2:33:32
3. Antoni Mańkowski 2:34:44

Ten sam zawodnik łamie w 1968 roku, w Zielonej górze, barierę 2:20:00:

1. Zdzisław Bogusz 2:19:46, rekord Polski
2. Tadeusz Kręt 2:27:59
3. Henryk Połeć 2:31:33

Zdzisław Bogusz jest jak dotąd jedynym zawodnikiem, który czterokrotnie (w latach 1966, 1968, 1969, 1970) zdobywał tytuł mistrza Polski w maratonie, a raz tytuł wicemistrza.

W 1974 roku, w Dębnie padł kolejny rekord kraju:

1. Edward Łęgowski 2:16:48, rekord Polski
2. Ryszard Chudecki 2:18:40
3. Edward Stawiarz 2:18:58

A w 1975 kolejny:

1. Edward Łęgowski 2:13:26, rekord Polski
2. Ryszard Chudecki 2:18:40
3. Edward Stawiarz 2:18:58

Dębno było gospodarzem Mistrzostw Polski w maratonie w latach 1973-1990, a od roku 1974, cała pierwsza trójka medalistów osiągała tam czasy poniżej 2:20:00. Najszybszy bieg w tym okresie odbył się w 1986 roku, gdy wszyscy medaliści pokonali barierię 2:12:00:

1. Antoni Niemczak 2:10:34
2. Wiktor Sawicki 2:11:18
3. Jerzy Skarżyński 2:11:42

Warto dodać, że w 2020 roku minimum olimpijskie w Polsce wynosi 2:11:30.

Warto w tym miejscu dodać, że Mistrzostwa Polski to nie to samo co klasyfikacja najszybszych Polaków na mecie. Wyjaśnimy to na przykładzie MP w ramach Orlen Warsaw Marathon w 2017 roku:

Widzimy, że trzecim Polakiem na mecie był Andrzej Witek, 10 miejsce z czasem 2:28:04, a czwartym Grzegorz Gronostaj z czasem 2:29:07. Jednak w klasyfikacji Mistrzostw Polski nie ma tych zawodników:

Dlaczego? Andrzej Witek i Grzegorz Gronostaj nie mieli podczas biegu licencji Polskiego Związku Lekkoatletyki. Niestety jak widać, przez takie przepisy tracimy czasem pełny obraz polskiego sportu.

W roku 2020 Mistrzostwa Polski w Maratonie miały odbyć się na wiosnę w ramach Orlen Warsaw Marathon. Bieg ten jednak został odwołany już na początku 2020 roku. Później ogłoszenie stanu epidemii COVID-19 przerwało cykl rozgrywania biegów masowych w Polsce i na całym świecie. Wiele maratonów zostało odwołanych lub przeniesionych na kolejny, 2021 rok. Mistrzostwa Polski miały jednak odbyć się 15 listopada 2020 w Dębnie, tylko dla zawodników z licencją Polskiego Związku Lekkoatletyki. Ze względu na prośby zawodników i trenerów termin mistrzostw został przesunięty na 6 grudnia, ze względu na okienko uzyskiwania minimów olimpijskich do igrzysk w Tokyo (przenoesionych z 2020 na 2021 rok). Z organizacji mistrzostw jednak Dębno się wycofało na początku listopada. Nową lokalizacją jest Olesno, w województwie opolskim. Na ten moment zgłoszonych jest 92 zawodników i 18 zawodniczek, bo w tym roku mistrzostwa kobiet i mężczyzn w maratonie odbędą się w jednej lokalizacji. No właśnie. Miejmy nadzieję, że się odbędą.

Źródła:

1. https://pl.wikipedia.org/wiki/Medali%C5%9Bci_mistrzostw_Polski_senior%C3%B3w_w_biegu_marato%C5%84skim
2. https://pl.wikipedia.org/wiki/Mistrzostwa_Polski_Senior%C3%B3w_w_Lekkoatletyce_1924
3. https://pl.wikipedia.org/wiki/Alfred_Freyer