Kawa – jeden z najpopularniejszych napojów na świecie. Sięgamy po nią najczęściej rano aby się pobudzić i zacząć dzień od zastrzyku energii, bądź popołudniu, aby zwalczyć pojawiające się zmęczenie. Kawa wzmaga także aktywność umysłową i fizyczną. Ponadto kusi swoim wybornym aromatem i smakiem. Kiedyś napój zakazany i uznawany jako środek dopingujący, obecnie jednak Międzynarodowy Komitet Olimpijski wycofał kofeinę z listy środków niedozwolonych. Kofeina, czyli jedna z kluczowych substancji zawartych w kawie zaliczana jest aktualnie do grupy A suplementów dla sportowców. Do tej grupy należą jedynie substancje, które podczas wysiłku wykazują udowodnione naukowo działanie wspomagające.

Oprócz KOFEINY w kawie wykryto ok. 700 różnych innych związków m.in. cały szereg polifenoli, które wykazują silne działanie antyoksydacyjne. Spożywanie kawy może więc wspomóc walkę z wolnymi rodnikami, które wytwarzane są w trakcie wysiłku fizycznego. Dziś mówi się nawet o tym, że picie kawy ponadto może pomagać w zapobieganiu rozwojowi niektórych rodzajów nowotworów, cukrzycy typu 2, choroby Alzhaimera czy Parkinsona.

Działanie kawy

Kawa oddziałuje na centralny układ nerwowy, przyspiesza pracę serca, rozszerza naczynia krwionośnie, podnosi ciśnienie. Ale także zwiększa refleks i koncentrację, co może być korzystne w wielu dyscyplinach sportowych! Kofeina zwiększa wytrzymałość oraz możliwości wysiłkowe organizmu, ponadto zmniejsza zmęczenie i senność. W 2004 roku brytyjscy naukowcy stwierdzili, iż kofeina może poprawiać wydolność u sportowców nawet o 12%. W licznych badaniach potwierdzono, że im dłuższy jest czas wysiłku wytrzymałościowego tym większe działanie wspomagające kofeiny.

Po spożyciu kofeiny i około godzinnym odpoczynku, a następnie podjęciu aktywności fizycznej  w czasie pierwszych 15 minut wysiłku dochodzi do zmniejszenia rozpadu glikogenu i nasilenia metabolizmu tłuszczu. Dzięki czemu u sportowców dochodzi na początku wysiłku do korzystania w większym stopniu z tłuszczu jako źródła energii i do oszczędzania zgromadzonych zapasów glikogenu, które dzięki temu starczają na dłużej. Dodatkowo Amerykańscy naukowcy potwierdzili, że kofeina spożywana w umiarkowanych ilościach nie zaburza jak się powszechnie uważa równowagi płynnych elektrolitów w organizmie.

Jest ona bardzo szybko i prawie całkowicie wchłaniana z przewodu pokarmowego do układu krążenia. Aktywna farmakologicznie staje się już po ok. 6-8 minutach, natomiast po 45-60 minutach osiąga maksymalne stężenie.  Podwyższone stężenie utrzymuje się przez ok. 4 godziny. 

Nadmiar kawy

Powszechnie wiadomo, że wszystko co nam pomaga może także szkodzić! Nadmierne, długotrwałe spożycie kofeiny może prowadzić do uzależnienia i powodować szereg niekorzystnych objawów, takich jak: zbytnia pobudliwość, uczucie niepokoju, arytmię, bezsenność, bole głowy, problemy żołądkowe. Kawa podnosi także ciśnienie. Jednak u osób regularnie pijących kawę efekt jest mniejszy niż u pijących sporadycznie. W piśmiennictwie podkreśla się, że już po kilku dniach picia kawy dochodzi do rozwoju tolerancji organizmu i jej wpływ na ciśnienie krwi słabnie. Ze względu na tolerancję organizmu na działanie kofeiny, bardzo często sportowcy stosują kilku dniowe okresy abstynencji w stosowaniu kofeiny w celu zmniejszenia tolerancji i spotęgowania jej działania przed ważnymi startami.

Bibliografia:

• [1] Bojarowicz H., Przygoda M., 2012. Kofeina. Cz. I. Powszechność stosowania kofeiny oraz jej działanie na organizm. Probl Hig Epidemiol; 93(1): 8-13.
• [2] Bojarowicz H., Przygoda M., 2012. Kofeina. Część II. Kofeina a ciąża. Możliwość uzależnienia oraz toksyczność. Zastosowanie kofeiny w farmacji i kosmetologii. Probl Hig Epidemiol; 93(1): 14-20.
• [3] Dagan Y., Doliansky J.T., 2006. Cognitive performance during sustained wakefulness: a low dose of caffeine is equally effective as Modafinil in alleviating the nocturnal decline. Chronobiology International;  23(5), 973-983.
• [4]Dorostghoal M., Mahabadi M.K., Adham S., 2011. Effects of Maternal
• Caffeine Consumption on Ovarian Follicle Development in Wistar Rats Offspring. J Reprod Infertil; 12(1), 15‑22.
• [5] Goldstein J., 2001. Caffeine as an analgesic adjuvant. Inflammopharmacology; 9(1,2), 51‑61.
• [6] Graham T.,2000.  Kofeina i kawa: użyteczny dodatek dietetyczny? Medicina Sportiva; 4(2), 125-138.
• [7] Harland B., 2000. Caffeine and Nutrition. Nutrition.; 16, 522-526.
• [8] Kamimori G.,H., Johnson D., Thorne D., i wsp., 2005. Multiple caffeine doses maintain vigilance during early morning operations. Aviation Space Environ. Med.; 76, 1046-1050
• [9] Lopez-Garcia E., van Dam R.M., Li T.Y., Rodriguez- -Artalejo F., Hu F.B., 2008. The relationship of coffee consumption with mortality. Ann. Intern. Med.; 148, 904-914.
• [10] McLellan T.M., Kamimori G.H., Voss D.M., i wsp., 2005. Johnson Caffeine maintains vigilance and improves run times during night operations for special forces. Aviation Space Environ. Med.; 76(7), 647-654.
• [11] Nawrot P., Jordan S., Eastwood J. i wsp., 2003. Effects of caffeine on human health. Food Addit. Contam.; 20(1), 1-30.
• [12] Temple J.L., 2009. Caffeine use in children: what we know, what we have left to learn and why we should worry. Neuroscience and Behavioral Reviews.;  33, 793- 806.
• [13] Wierzejska R., 2012. Kofeina – powszechny składnik diety i jej wpływ na zdrowie. Rocz Panstw Zakl Hig; 63,141-147.
• [14] Zużewicz K., Konarska M., 2008. KOFEINA – sposób na poprawę sprawności działania i zapobieganie senności. Bezpieczeństwo pracy; 5, 10 – 14.